Mag je oordelen binnen het boeddhisme

"Je mag niet oordelen..."

Dit gezegde hoor je vaak binnen het boeddhisme, voornamelijk van diegene die weinig verstand hebben van het boeddhisme. Binnen bepaalde groepen bestaat het beeld van Gautama de Boeddha alsof de beste man een knuffelguru was met een dikke gezellige buik waar je tegenaan kon liggen en die troostende woordjes tegen je uitsprak. Nooit een onvertogen woord kwam van zijn lippen en alles was goed zoals het was, alles mag er zijn...

Dit is een onjuist beeld van Gautama de Boeddha en zijn leer.

Als je de Pali-canon gaat lezen vanuit dit beeld dan schrik je je waarschijnlijk rot. De leraar toont zich compromisloos, heeft harde en duidelijke woorden en wijst je de hele tijd terug op zelfonderzoek voornamelijk vanuit meditatie. Hij oordeelt stevig en noemt mensen dwaas (bãla) of handelingen dwaasheid (bãlya).

Er is het nastreven van geluk in zintuiglijk genot, hetgeen laag, vulgair, ordinair en onedel is en niet tot welzijn leidt; en er is het nastreven van zelfpijniging, hetgeen pijnlijk en onedel is en niet tot welzijn leidt (SN 56-11, 1-3).

Dit, monniken, zijn de asceten en brahmanen die zo glad zijn als een aal... (DN 1, i25-28)

Verdriet wordt uit het geliefde geboren;
Ook angst komt uit het geliefde voort.
Wie vrij van het geliefde is,
Heeft geen verdriet — hoe dan angst? (Dhammapada, 212)

Vaak heeft Gautama de Boeddha een tweegesprek met een monnik met vragen of met een brahmaan of asceet uit een andere sekte. De manier van discussiëren en ondervragen kan als intimiderend overkomen en zo zijn er ook meerdere discussie en gesprekstechnieken in het boeddhisme voorhanden die zo ervaren kunnen worden .Dit maakt echter allemaal deel uit van de boeddhistische visie op eerlijkheid en op didactiek van leraar op leerling.

Soms lijkt het alsof iemand persoonlijk wordt aangesproken, maar daar zit dan altijd een hele duidelijke argumentatie achter die terug te voeren is naar de boeddhistische filosofie waarin dingen onwaar, onzuiver, dwaas of laakbaar zijn te noemen.

Inherent lijden is het lijden waarin een persoon gehinderd wordt in zijn spirituele proces. Al het andere lijden is persoonlijk lijden waarin het ego wordt aangeraakt. De 2e vorm van lijden is van minder belang dan de 1e vorm. Nu mag je de 2e vorm van lijden creëren om de 1e vorm te voorkomen ofwel; je mag persoonlijk lijden creëren om iemands spirituele proces te doen toenemen en juist dat komt in het boeddhisme veelvuldig voor.

Lijden creëren is dus, in een bepaalde vorm, een didactische vaardigheid en geen zonde zoals vaak beweerd wordt. Blijft alleen die situatie over waarin persoonlijk lijden wordt gecreëerde waarin de persoon niet spiritueel tot groei komt. Indien de achterliggende intentie zuiver was is er niets laakbaars gebeurd.

Mensen echter persoonlijk lijden toebrengen zonder dat daar de intentie in zit de ander spiritueel te laten groeien is onjuist handelen. Mocht onverhoopt het zo zijn dat de ander wél spirituele groei ervaart, dan was het gecreëerde lijden nog steeds zonder zuivere intentie en is het nog steeds onzuiver.

Waar komt dan het gezegde "je mag niet oordelen" vandaan?
Deels heeft dit dus te maken met persoonlijk lijden creëren zonder zuivere intentie, maar er is nog een antwoord en deze heeft te maken met de stelling: "alles is onderhevig aan de wet van oorzaak en gevolg".
Alles heeft een oorzaak en alles heeft een gevolg. Dit is een universele waarheid en een kernwaarde binnen de boeddhistische filosofie. Dat deze wet altijd en overal zijn werking heeft, wil niet zeggen dat deze wet ook te determineren is. 100 Oorzaken kunnen uitmonden in 1 gevolg, en 1 oorzaak kan 100 gevolgen hebben. Oorzaak en gevolg is niet lineair bepaald en ogenschijnlijk logische verbanden hoeven er helemaal niet te liggen. Ga je hier wel een oorzaak achter zoeken dan ga je dingen creëren die er zojuist niet waren en dat is laakbaar, want overal waar je energie in stopt groeit. Het boeddhisme is heel stellig dat het achteraf achterhalen van de oorzaken, of het voorspellen van mogelijke gevolgen onjuist is. Dit wordt bedoeld met oordelen.

De oplossing hierin?
Weet dat alles veranderlijk is. Alles komt op en vergaat uiteindelijk weer om te transformeren in weer iets anders. Alles heeft met alles te maken zonder dat we dat kunnen determineren. Accepteer dus datgene gebeurd en probeer vanuit een zo zuiver mogelijke intentie te handelen en wees niet bang iemand te kwetsen, als het vanuit een zuivere intentie gebeurd gericht op het spirituele proces.